Έχοντας εμβολιάσει σχεδόν τα τρία τέταρτα του ενήλικου πληθυσμού της, η Ευρωπαϊκή Ένωση ηγείται της παγκόσμιας εκστρατείας ανοσοποίησης κατά του κορωνοϊού. Ωστόσο το εντυπωσιακό ποσοστό αποκρύπτει μια άβολη αλήθεια: την τεραστια ανισότητα στους ρυθμούς εμβολιασμού μεταξύ των χωρών του ευρωπαϊκού μπλοκ.
Χώρες όπως η Ιρλανδία, η Μάλτα, η Πορτογαλία και η Δανία έχουν επιτύχει σχεδόν το απόλυτο έχοντας ποσοστά εμβολιασμού κοντά στο 90%, σύμφωνα με τα στοιχεία του ECDC.
Στην αντίπερα όχθη, η Ρουμανία και η Βουλγαρία έχουν εμβολιάσει πλήρως μόλις το 33% και 22% του ενήλικου πληθυσμού τους, αντίστοιχα.
Το πρόβλημα δεν έχει να κάνει με ελλείψεις στα εμβόλια. Όλες οι χώρες της ΕΕ έχουν πρόσβαση σε όλα τα εγκεκριμένα από την ΕΕ εμβόλια: Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca και Johnson & Johnson. Επιπλέον, τα επιμέρους κράτη είναι ελεύθερα να λάβουν άλλα εμβόλια, όπως κάνει η Ουγγαρία, για παράδειγμα, η οποία διαθέτει στον πληθυσμό της τo ρωσικό εμβόλιο Sputnik V.
Οι δόσεις υπάρχουν, το ίδιο και η δυστακτικότητα για τα εμβόλια
Το μεγάλο πρόβλημα είναι η βαθιά ριζωμένη διστακτικότητα απέναντι στα εμβόλια, που στην περίπτωση της Βουλγαρίας, για παράδειγμα, πυροδοτείται από την πολιτική αστάθεια, τις θεωρίες συνωμοσίας και την έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στις Αρχές.
«Υπάρχει υψηλό επίπεδο δυσπιστίας, και αυτό ισχύει τόσο για τη Βουλγαρία όσο και για τη Ρουμανία» εξηγεί στο CNNi o πολιτικός επιστήμονας Ιβάν Κράστεφ. «Ακόμη και η ιατρική κοινότητα, οι γιατροί, οι νοσοκόμοι, διστάζουν να εμβολιαστούν, δεν αποτελεί έκπληξη γιατί όλη η κοινωνία ως σύνολο δυσπιστεί».
Τόσο η Ρουμανία όσο και η Βουλγαρία από τις αρχές Σεπτεμβρίου αντιμετωπίζουν εκτόξευση κρουσμάτων, φτάνοντας στα επίπεδα του δεύτερου κύματος πανδημίας, τον περασμένο Απρίλιο.
Την Πέμπτη, το ECDC προειδοποίησε ότι οι χώρες με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού ρισκάρουν την πιθανότητα αύξησης των νοσηλειών και των θανάτων μέσα στον φθινόπωρο σε περίπτωση που χαλαρώσουν τα μέτρα περιορισμού της πανδημίας.
Βουλγαρία: Προεκλογική εκστρατεία ενάντια εμβολιαστικής
Τον Νοέμβριο η Βουλγαρία θα διεξαγάγει τις τρίτες της βουλευτικές εκλογές μέσα σε έναν χρόνο. Οι δύο προηγούμενες, τον Απρίλιο και τον Ιούλιο, απέβησαν άκαρπες καθώς δεν κατάφεραν να σχηματίσουν κυβέρνηση. Ως συνέπεια, η χώρα βρίσκεται σε μια διαρκή προεκλογική περίοδο χωρίς δυνατότητα για οτιδήποτε άλλο.
«Η προεκλογική καμπάνια έχει υπερισχύσει κατά πολύ της εμβολιαστικής» λέει ο Κράστεφ. «Ούτε η κυβέρνηση που ήταν στην εξουσία, ούτε η μεταβατική έθεσαν ως προτεραιότητά τους τον εμβολιασμό».
Σύμφωνα με τον Κράστεφ, το θέμα των εμβολίων δεν δίχασε τους Βούλγαρους: ήταν όλοι τους ενωμένοι δισπιστώντας απέναντι στην πολιτική τάξη. Κατηγορίες για κυβερνητική διαφθορά πυροδότησαν εκτεταμένες διαδηλώσεις στη Βουλγαρία τον περασμένο χρόνο. Η αστυνομία αντέδρασε με πρωτοφανή βιαιότητα προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη δυσπιστία στις Αρχές.
AP Photo
Σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα, και τα ΜΜΕ της χώρας έβαλαν το χεράκι του: «Προκειμένου να κάνουν τις συζητήσεις πιο ενδιαφέρουσες παρουσίαζαν εξίσου τις απόψεις και υπέρ του εμβολίου και κατά του εμβολίου, με αποτέλεσμα να μπερδέψουν τον κόσμο».
Ρουμανία: Fake news και θεωρίες συνωμοσίας
Η κυβέρνηση της Ρουμανίας αποδίδει το χαμηλό ποσοστό εμβολιασμού στα fake news και τις θεωρίες συνωμοσίας που διαδίδονται online.
Και οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα ανισότητας. Οι κοινότητες των Ρομά στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία είναι μεταξύ των λιγότερων εμβολιασμένων. Στη Βουλγαρία, οι Ρομά υπόκεινται σε συνεχή lockdown χωρίς κατάλληλη εξήγηση παρότι το ποσοστό κρουσμάτων σε άλλα σημεία της ίδιας επαρχίας είναι υψηλότερο.
Ωστόσο δεν είναι μόνο η Βουλγαρία και η Ρουμανία που αντιμετωπίσουν πρόβλημα διστακτικότητας του πληθυσμού. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζεται κομμένη στα δύο. Το πρώτο μισό έχει αγκαλιάσει την εκστρατεία εμβολιασμού και έχει εμβολιάσει σχεδόν το σύνολό του. Το άλλο παλεύει να πείσει μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού ότι τα εμβόλια είναι ασφαλή.
Ανατολή Vs Δύσης: Ένας άλλος ψυχρός πόλεμος
Η διαχωριστική γραμμή βρίσκεται εν πολλοίς στο Σιδηρούν Παραπέτασμα που κάποτε χώριζε την Ανατολική με τη Δυτική Ευρώπη.
Από τις 27 χώρες – μέλη, οι 15 χώρες με καλύτερες επιδόσεις στον εμβολιασμό είναι όλες μέρος αυτού που κάποτε αποτελούσε το Δυτικό Μπλοκ, ενώ οι χώρες που βρίσκονται στην τελευταία δεκάδα ήταν όλες πρώην κομμουνιστικές χώρες.
Μόνες εξαιρέσεις η Ελλάδα και οι Λιθουανία, με την τελευταία να βρίσκεται στην 16η θέση και τη χώρα μας στη 17η.
Όλες οι πρώην Δυτικές χώρες, με εξαίρεση την Ελλάδα, έχουν εμβολιάσει πλήρως τουλάχιστον το 70% των ενηλίκων τους, ένα κατώφλι που καμία ανατολική χώρα δεν έχει περάσει προς το παρόν.
Μία από τις εξηγήσεις γι αυτό, σύμφωνα με τον Κράστεφ είναι ο διαφορετικός τρόπος που έπληξε η πανδημία τις χώρες: «Εκείνες που χτυπήθηκαν κατά το πρώτο κύμα, το 2020, όταν το σοκ ήταν πολύ ισχυρότερο, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, ήταν μεγαλύτερη επιτυχία στον εμβολιασμό σε σχέση με εκείνες που χτυπήθηκαν κατά το δεύτερο», λέει, προσθέτοντας ότι η βουλγαρική κυβέρνηση δεν κατάφερε ποτέ να πείσει τον κόσμο ότι το υψηλό ποσοστό εμβολιασμού αποτελεί άμεση προτεραιότητα.
«Αντίθετα, προτάχθηκε το ζήτημα της εθνικής υπερηφάνειας ότι ποτέ δεν μπήκε σε καθεστώς lockdown», επισημαίνει.
Δυσπιστία απέναντι στα εμβόλια: Ένα… κομμουνιστικό κατάλοιπο
Η Anna Nicińska, επίκουρη καθηγήτρια στη Σχολή Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, έχει μελετήσει τους λόγους της διστακτικότητας απέναντι στα εμβόλια και υποστηρίζει ότι η ιστορία παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις των ανθρώπων.
Η καθηγήτρια και οι συνεργάτες της εξέτασαν τα δεδομένα σχετικά με την εμπιστοσύνη στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και τις ιατρικές αρχές από 100 χώρες και διαπίστωσαν ότι η δυσπιστία είναι πολύ υψηλότερη σε έθνη που είχαν βιώσει σοβιετικού τύπου κομμουνισμό στο παρελθόν. Οι άνθρωποι που βίωσαν από πρώτο χέρι την εμπειρία των κυβερνήσεων που έλεγαν ψέματα, δυσκολεύονται να εμπιστευτούν τις Αρχές, ακόμη και χρόνια μετά την επανάσταση, εξηγεί. Όσο περισσότερο έζησαν οι άνθρωποι υπό τον κομμουνισμό, τόσο μεγαλύτερη ήταν η δυσπιστία.
«Ο εμβολιασμός είναι μια απόφαση που βασίζεται στην εμπιστοσύνη και το να καταστεί υποχρεωτικός θα ήταν αντιπαραγωγικό, πρέπει να θυμάστε ότι σε πολλές χώρες υπάρχει μια μακρά παράδοση αντίστασης απέναντι στο κράτος, έτσι οι άνθρωποι θα έβρισκαν έναν τρόπο να αποφύγουν τον υποχρεωτικό εμβολιασμό».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού σε ορισμένα κράτη μέλη της ως πρόβλημα.
«Εάν ο ιός δεν νικηθεί σε όλα τα κράτη – μέλη, απλά δεν θα νικηθεί πουθενά», λέει εκπρόσωπος της Κομισιόν σε δήλωσή του στο CNNi. Η Επιτροπή λέει ότι οι χώρες που αγωνίζονται να αυξήσουν τα επίπεδα εμβολιασμού θα πρέπει να επικεντρωθούν σε εκστρατείες που απευθύνονται ειδικά σε εκείνους που διστάζουν και να τονίσουν τη σημασία της επιστήμης».